Mustafa Saçar

Lenfödem ve cilt bakımı

Lenfödem teşhisi konulmuş olan veya lenfödem gelişme riski olan kişiler için özellikle kollar ve bacakların günlük bakımı oldukça önemlidir. Deri hücreleri, içerisinde içinde doğal nemlendirme faktörleri bulundurmaktadır. Bu faktörler 20 yaşından itibaren azalmaya başlar ve bu nedenle cilt yaşlandıkça daha kuru hale gelmeye başlar. Bu nedenle, lenfödem durumunda sağlıklı bir cilt ileri yaşlarda daha da önem kazanmaktadır. Deri tabakasının hemen altında bütün vücuda yayılan, oldukça geniş bir yüzeysel lenfatik damar ağı bulunur. Bu ağı oluşturan lenf damarları vücudu, enfeksiyon taşıyan proteinlerden, alerjen maddelerden, biyolojik tehlikelerden koruduğu gibi vücudun savunma sistemine de yardımcı olur.

Lenfödem durumunda bu yüzeysel lenfatiklerin işlevi yavaşlar ve istenmeyen maddelerin ortamdan uzaklaştırılması güçleşir. Adeta bir damar tıkanması şeklinde  gelişen lenfödemde, yumuşak doku enfeksiyonları bu şekilde tetiklenmektedir. Bununla birlikte kuru bir cilt üzerinde oluşan çatlaklar dışarıdaki mikropların vücuda girmesini kolaylaştırarak çeşitli enfeksiyonlara davetiye çıkarmaktadır. Bu nedenle iyi bir cilt bakımı ile enfeksiyon riski ve lenfödem tablosunun ağırlaşması önlenebilmektedir.

Lenfödem ile cilt altında biriken yüksek yoğunluklu sıvılar zaman içerisinde fibrozis denilen sert bir tabaka oluşturarak cildin kalınlaşmasını sağlarlar. Bu durum cildin esnekliğini giderek azaltır. Bu nedenle iyi bir cilt bakımı ile cildin enfeksiyonlara karşı direncini artırmak, yumuşamasını sağlamak ve kurumasını önlemek hedeflenir.

Tırnakların kesilmesi

Özellikle ayak tırnaklarının derin kesilmemesine ve köşelerde tırnak yatağına yaklaşılmaması gerekir. Bu sayede cilt enfeksiyonları büyük oranda engellenebilir. Bu amaçla, eczanelerde bulunan “ayak tırnak makası” oldukça faydalı bir üründür. Benzer şekilde kollarda da tırnak keserken dikkatli olunmalıdır.

Cilt bakımında önemli noktalar

Şişmiş olan kol ve bacaklardaki deri tabakası dikkatlice incelenmelidir. Kızarıklık, çizik, sıyrık veya kesik belirtileri olup olmadığına bakılır. Bu gibi durumlarda Savlon gibi bir antiseptik ile cilt temizlenmelidir. Bu bölgelerde ani bir kızarıklık ortaya çıkması veya şişlik belirmesi halinde selülit (yumuşak doku enfeksiyonu) gelişebilir. Uygun bir antibiyotik tedavisi gerektiren selülit durumunda ise doktorunuza başvurmanız gerekir.

Cildin temizlenmesi: Özellikle kıvrımlı bölgelerdeki derinin ve parmak aralarının dikkatlice yıkanması gerekir. Bu bölgelerin ovalanması yerine hafif okşama tarzında masaj ile temizlenmesi önerilir.

Cildin nemlendirilmesi: Gün içerisinde şişliği artmış olan kol veya bacaklarınızın akşam saatlerinde uygun bir nemlendirici ile nemlendirilmesi önemlidir. Genel olarak cildiniz iyi durumda görünse bile, fark edilmeyen küçük bir kuru alanın olmadığın emin olmalısınız. Çünkü bu alanlar enfeksiyona neden olabilecek bakteriler için vücudunuza bir giriş kapısı haline gelebilir. Farklı cilt koşulları için farklı yumuşatıcılar kullanılabilir ve cilt iyileştikçe değiştirilebilir. Güneşe maruz kalan bireylerde cildin yüksek faktörlü bir güneş kremi kullanarak veya üzeri örtülerek güneşten korunması çok önemlidir. Cildin nemlendirilmesi aynı zamanda lenfatik drenaj masajının ardından veya lenfatik bandajlamadan hemen önce de yapılmaktadır.

Cildin yumuşatılması için neler kullanılır?

Yumuşatıcılar genel olarak üç şekilde kullanılabilir. Bunlar, banyo yağları, sabun formu ve nemlendiricilerdir (kremler / losyonlar / merhemler)

Banyo Yağları: Bunlar, cilt çok kuru, pullu veya kalınlaşmışsa sabun muadilleri ve nemlendiricilerle birlikte kullanılabilir. Ancak içeriğindeki koruyucu maddelerin kuru cilde zara verebileceği düşünüldüğünde kokulu olan banyo yağlarından kaçınılmalıdır. Farklı firmalara ait çeşitli banyo yağlarını eczanelerde kolayca bulabilirsiniz.

Yumuşatıcı/nemlendirici sabunlar: Sabun kullanımı ile cildin üst tabakasındaki doğal yağlar kolayca uzaklaştırabilir. Bunu önlemek için sabun yerine su bazlı kremler kullanılabilir; Bu ürünler aynı zamanda cildi de temizlerken doğal yağlara etki etmezler. Farklı firmalara ait çeşitli yumuşatıcı sabunları eczanelerde kolayca bulabilirsiniz (Örneğin: Oilatum, Neutrogena sabun türleri.

Nemlendiriciler (su kaybını önlemeye çalışırlar) ve yumuşatıcılar genellikle birbirinin yerine kullanılır. Nemlendiriciler üç kategoriye ayrılmıştır.

1. Merhemler: Yağlıdır ve nadiren cilt hassasiyetlerine neden olur. Nemlendirici bir merhem örneği olan Vazelin: giysilerin sürtünmesine bağlı cilt hasarında özellikle dirsek ve diz gibi bölgelerde yararlıdır.
2. Kremler: Merhemlere göre daha az yağlıdır, anca0k çok kuru ciltler için faydası sınırlıdır. Daha uzun süre dayanmalarını sağlamak için kremlere koruyucular eklendiğinden ciltte tahrişe neden olabilirler.

Losyonlar: Su / yağ oranı daha yüksek olduğundan kremlere göre daha az nemlendiricidir. Ancak suyun buharlaşması nedeniyle sıcak cilt üzerinde serinletici etkisi olabilir. Parfünlü losyonlar cildin kurumasına neden olabileceği için kullanılmamalıdır. Sonuç olarak, lenfödemde losyonlar nemlendiriciler kadar etkili değildir.

Cilt çok kuruysa veya ciltte değişiklikler varsa, sabunlar, banyo yağları ve nemlendiricilerin günlük olarak birlikte kullanılması cildin çok kısa sürede yeniden nemlenmesine yardımcı olacaktır. Bu, cildin dokusunu iyileştirerek daha esnek hale getirecek ve çatlama olasılığını azaltacaktır. Daha pürüzsüz bir yüzey, yüzeydeki bakteri sayısını azaltacaktır. Ciltteki kurulu gerilediğinde banyo yağlarının ve sabunların kullanım sıklığı azaltılabilir.

Farklı cilt türleri nasıl nemlendirilir?

Cildiniz iyi durumdaysa kolayca uygulayabileceğiniz bir nemlendirici kullanmanız gerekir. Bu bir krem veya losyon olabilir. Her ikisi de cildinizin yeterince nemli kalmasına yardımcı olacaktır. Cildiniz kuru ve pul pul ise daha sık nemlendirmeniz veya daha kalın ve yağlı bir nemlendirici kullanmanız gerekir. Bu, daha fazla nem kaybını durdurmaya yardımcı olur. Cildiniz pullanmışsa, nemlendirici sabun muadili ile yıkamanız gerekir. Daha sonra daha yoğun, yağlı bir nemlendirici ile nemlendirin. Bu, pullu bölgeleri yumuşatmaya yardımcı olur, böylece onları kolayca çıkarabilirsiniz. Kremi günde iki kez sürmeniz gerekebilir.

Cilt neden nemlendirilmelidir?

Lenfödem cildin kurumasına ve kalınlaşarak yüzeyde çatlaklara neden olabileceği için nemlendirme önemlidir. Nemlendiriciler, cilde su çekmekten ziyade suyun ciltten uzaklaşmasını önler.  Bunu cilt üzerinde koruyucu bir tabaka oluşturarak yaparlar. Suyu tutan (nemlendirilmiş) cilt esnekliğini korur. Bu nedenle cildinizi sık sık nemlendirmelisiniz.

Cilt ne zaman nemlendirilir?

Akşam saatlerinde veya geceleri cildin nemlendirilmesi daha uygundur. Bu sayede uyku halinde nemlendiricilerin cilt ile temasına izin vererek günlük kıyafetlerdeki yapışma durumu önlenir. Bununla birlikte, eğer kompresyon çorabı kullanıyorsanız nemlndirici ürünlerin bu çorapların yapısını hızla bozacağını da bilmelisiniz. Yani, gündüz vaktinde nemlendiricilerin sürülmesi ile birlikte kullanılan çoraplarınızın ömrü kısalacaktır.

Nemlendiriciler nasıl uygulanır?

Kol veya bacağın tamamı ile gövdeye birleşim bölgesini nemlendirmek önemlidir. Sert bir şekilde ovalamaktan kaçınmalı, nemlendiriciler nazikçe uygulanmalıdır. Uzuvlardaki kılların yönünde sürülen nemlendiriciler, kıl köklerinin tahriş olmasını, dolayısıyla folikülit denilen enfeksiyon durumunu önlemektedir.

Mantar Enfeksiyonları

Mantar enfeksiyonları lenfödemde yaygındır. Tedavi edilmezse selülit gibi diğer daha ciddi enfeksiyonlara yol açabilir. Düzenli olarak çorap ve ayakkabılarda kullanılan mantar önleyici tozlar hem yararlı hem de güvenlidir. Ayak parmaklarınız arasında bazen tinea pedis olarak bilinen mantar enfeksiyonu tespit edilebiliri. Bu durumda hızlı ve uygun şekilde tedavi edilmesi gerekir.

Lenfore

Lenfore, lenf sıvısının deri yüzeyinden sızmasını ifade eder. Etkilenen uzuvun aniden şişmesi halinde cilt yumuşak ve esnek değilse veya cilt kırılgan ve inceyse lenfore görülebilir. Bu durum, çeşitli cilt enfeksiyonlarına zemin hazırlar.Böyle bir durumdabandajlama tekniği oldukça faydalıdır. Uygun şekilde yapılan bandajlama ile sızan lenfin 36-48 saat içinde kontrol edilmesi mümkündür.

Lenfödemde yapılması gerekenler: Üst ekstremite lenfödeminiz varsa bahçeyle uğraşırken eldiven giyin. Bacak şişmişse her zaman ayakkabı giyin; asla çıplak ayakla dışarı çıkmayın. Elinize iğne batmasını önlemek için dikiş yaparken yüksük takın. Banyodan sonra mantar enfeksiyonlarından korunmak için ayak parmak aralarını özenle kurulayın. Cildinizin normalde çok yapışkan olduğunu fark ederseniz mantar önleyici tozlarla tedavi edin.

Lenfödemde dikkat edilmesi gerekenler:Lenfödemden etkilenen uzuvlarınızdan kan örneği aldırmaktan sakının. Akupunktur gibi iğneli işlemler uygun değildir. Kan basıncı ölçümü için sağlıklı olan uzuvların kullanılması gerekir. Yazın güneş ışınlarından korunun. Böcek ve sinek sokmaları için önlemler alınmalıdır. Etkilenen uzuvların kaşınmasının çeşitli derecelerde enfeksiyonlara yol açabileceğini unutmayın. Kaşınma durumunda bir antihistaminik krem kullanmak gerekebilir.  Etkilenen uzuvlar için dar kıyafetler giymekten, takılar kullanmaktan kaçınmalısınız.